"بادیگارد" نمادها و نگاهها - حیدر ذبیحی و دکتر صولتی نماد کدام طیفند؟

مشخصات فیلم بادیگارد

کارگردان: ابراهیم حاتمی کیا ــ نویسنده: ابراهیم حاتمی کیا ــ تهیه‌کننده: احسان محمدحسنی (محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج) ــ مدیر برنامه‌ریزی و دستیار اول کارگردان: علیرضا صالحی ــ مدیر فیلم برداری: محمود کلاری ــ موسیقی متن: کارن همایون فر ــ برنامه‌ریز: اشکان سپهر ــ منشی صحنه: ندا آصف ــ مدیر تولید: محمدصادق آذین ــ تدوین: مهدی حسینی‌وند ــ مدیر صدابرداری: بهمن اردلان ــ طراح چهره‌پردازی: ایمان امیدواری ــ طراح صحنه: کامیاب امین‌عشایری ــ طراح لباس: آنا ثانی ــ مدیر جلوه‌های ویژه میدانی: محسن روزبهانی ــ مدیر جلوه‌های بصری: سید هادی اسلامی ــ عکاس: اسماعیل حاتمی‌کیا ــ مجری‌طرح: پژمان لشکری‌پور ــ بازیگران: پرویز پرستویی (در نقش حیدر ذبیحی)، مریلا زارعی (راضیه)، بابک حمیدیان (مهندس زرین)، محمود عزیزی(دکتر صولتی)، امیر آقایی، فرهاد قائمیان، محمد حاتمی، علی یعقوبی، پدرام شریفی، دیبا زاهدی، شیلا خداداد، پریوش نظریه، کیمیا حسینی، سید احسان امانی، کامران نجف‌زاده، امین میری، حمیدرضا سلیمانی، چنگیز ناروئی، محمد ربانی، سیامک سالاری و ...

* داستان فیلم  بادیگارد

داستان درباره محافظ پا به سن گذاشته ای به نام «حیدر ذبیحی» است که تلاش دارد همچنان از عقاید و آرمانهای انقلابی خود محافظت کند. وی محافظ معاون رییس جمهور ایران است که در بلوچستان، مورد حمله یک تروریست انتحاری قرار می گیرد و بشدت مجروح می شود. ذبیحی سپس به عنوان محافظ یک نابغه فیزیک هسته ای مشغول به فعالیت می شود، اما با مرگ معاون مجروح رییس جمهور، او مقصر شناخته می شود و ...

* نقد فیلم  بادیگارد

«ابراهیم حاتمی کیا» بعد از سه سال، بار دیگر به سینمای ایران بازگشت. این کارگردان پرسابقه و شناخته شده ایران، این بار با فیلم سینمایی "بادیگارد" پا به سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر گذارد. حاتمی کیا طبق آنچه در این فیلم و فیلم های سابقش نشان داده است، سعی دارد دغدغه ها و حرفهایش را با رعایت جذابیت و قواعد قصه به تصویر بکشد. او در "بادیگارد" هم حرفها برای گفتن دارد؛ گاهی دلسوزانه، گاهی مقتدرانه، گاهی با امید و گاهی با فریاد. "بادیگارد" بیان اندیشه ها، تفکرات، دغدغه ها، حسرت ها و آرزوهای این کارگردان انقلابی به زبان تصویر است.

شخصیت های فیلم "بادیگارد" همچون فیلم قبلی حاتمی کیا "چ" هرکدام نماینده یک قشر و یا یک جریان فکری فعال در جامعه امروز هستند. بنابراین وقتی درباره شخصیت «حیدر ذبیحی» سخن گفته می شود، در حقیقت سخن از مردانی است که برای پیروزی انقلاب تا پای جان جنگیدند و امروز هم برای حفظ انقلاب هرکاری بتوانند می کنند. آنها رزمندگان دیروز و امروز هستند؛ فداییانی که در راه عقیده از جان و مال و خانواده خویش گذشتند. حیدر نماد آن آدم هاست؛ با همه نشانه های یک مؤمن انقلابی: محاسن کامل، انگشتر در دست راست، چفیه بر گردن، چند ترکش یادگاری از دوران جنگ، و البته با گریمی که او را شبیه «حاج قاسم سلیمانی» کرده است.

حیدر ذبیحی بر حسب وظیفه و عقیده، از شخصیت هایی که نبودشان پایه نظام را سست می کند محافظت می کند. او خود را "محافظ" می داند نه "بادیگارد". از نظر او فرق بین محافظ و بادیگارد در این است که محافظ به خاطر آرمان و طبق عقیده اش کار می کند؛ اما بادیگارد عقیده و آرمان خاصی ندارد.

حیدر یکی از آخرین بازماندگان نسل رزمندگان جنگ تحمیلی است؛ نسل کسانی که خود را وقف دین و نظام کردند و این را در عمل نشان دادند. خود حاتمی کیا نیز از نسل حیدر است. حیدر و حاتمی کیا آخرین بازماندگان نسل خویش هستند؛ نسلی مقاوم و سرسخت؛ با اراده ای راسخ و ایمانی استوار.

همسران آن نسل نیز چنین بودند و هستند «راضیه» همسر حیدر (با بازی مریلا زارعی) نماینده تمام زنانی است که همسرانشان را در جنگ حمایت کردند؛ کسانی که عشقشان را فدای دین و انقلاب کردند و در نبود همسرانشان، یادگاران آنها را با خون دل آبیاری نمودند؛ زنانی که در استواری و شجاعت چیزی از مردانشان کم نداشتند.

راضیه نیز از آخرین بازماندگان نسل خویش است. پس وقتی به خانه حیدر وارد می شویم هم نمادهای دینی را می بینیم و هم نمادهای انقلابی را؛ هم روح ایمان در آن خانه هست و هم روحیه ایثار و مقاومت؛ صدای اذان فقط از روی بالکن خانه حیدر شنیده می شود؛ مسلمانی آنها در عمل است نه مانند کسانی که مسلمانیشان به یک تابلوی «و ان یکاد» بر روی دیوار خلاصه می شود. حاتمی کیا با نشان دادن تابلوهای مذهبی در اتاق شخصیت های سیاسی و علمی، اعتقاد مذهبی آنها را درحد قاب روی دیوار می داند.

در مقابلِ نسل حیدر و راضیه، نسل جوانان امروز قرار دارد. در مقایسه این دو نسل بوضوح دیده می شود که نسل جدید از جهات زیادی ضعیف تر از نسل گذشته است. روحیه انقلابی در آنها دیده نمی شود؛ عقیده شان سست است؛ آمادگی شهادت و ایثار درآنها دیده نمی شود؛ پسرانش خوش گذران و کله شق هستند؛ و دخترانش ضعیف و سبک سر؛ جوانانی که به مواد مخدر روی آورده اند؛ و دخترانی که حاضر نیستند با کسانی که برای کمک به اسلام، جانشان به خطر می افتد زندگی کنند.

حاتمی کیا از دختران امروز گلایه دارد. «مریم» دختر حیدر، با اینکه مذهبی است اما بر خلاف مادرش نمی تواند اجازه دهد جان همسرش در راه دین و میهن به خطر افتد. در طرف دیگر «سحر» نامزد مهندس زرین (با بازی شیلا خداداد) قرار دارد که او هم وقتی می فهمد جان همسرش در خطر است وی را به فرار از کشور فرا می خواند. حاتمی کیا با این مقایسه، به برخی از فرزندان سرداران و رزمندگان اشاره می کند که علیرغم ظواهر دینی، پیرو راه پدران و مادرشان نیستند و گویا رفتار آنها را اشتباه می پندارند.

مقایسه نسل امروز و دیروز این نکته را آشکار می کند که نسل امروز نیاز به مراقبت دارند. آنها ضعیف تراز نسل پیشین هستند؛ اما آینده ایران و جمهوری اسلامی، به این نسل بستگی دارد. نسل قدیم نمی تواند برای همیشه راهنمای آنها باشند. آنها باید بیدار شوند؛ و حیدر ذبیحی با به خطر انداختن جان خود سعی می کند آنها را بیدار کند.

نکته دیگر "بادیگارد" حاتمی کیا، نکات زیادی است که از مقایسه شخصیت های فیلم به دست می آید. به نظر او، در اداره کشور چهار طیف اصلی وجود دارد: "افراد انقلابی و بسیجی"، "نخبگان جوان علمی"، "سیاستمداران" و "روحانیت". حاتمی کیا از همان ابتدای فیلم روحانیت را حذف می کند و در حاشیه قرار می دهد؛ و نخبگان را بالاتر از سیاستمداران می نشاند. در یکی از صحنه ها مهندس زرین با دکتر صولتی ملاقات می کند و حاتمی کیا با بالاتر نشان دادن مهندس نسبت به دکتر که شخصیتی علمی ــ سیاسی است، آینده مملکت را در دستان امثال زرین می داند و نقش او را در آینده کشور مهمتر از دکتر سیاستمدار می داند. اما در پشت سر مهندس نیز یک روحانی نشسته است. به تصویر کشیدن عمامه آن روحانی درگوشه قابی چنین پرمعنا، بیانگر نقش حاشیه ای و غیر حساس روحانیت در سرنوشت  آینده کشور است! گویی که حاتمی کیا آینده نظام را فقط در دست نخبگان علمی می داند و برای روحانیت تنها نقشی تشریفاتی قائل است. سکانس دیگری که یک سید روحانی به عیادت دکتر صولتی می آید گواه دیگری بر این پیام است. حاتمی کیا با چنین نگاه اشتباهی نسبت به روحانیت، نقش انکارناپذیر آنان در پیروزی و حفظ نظام را نادیده گرفته است.

طیف دیگر انقلابیون و بسیجیان هستند. به نظر حاتمی کیا تعداد انقلابیون بسیار کم شده است و آنهایی هم که مانده اند قدرت زیادی ندارند؛ هرچند که تنها آنها هستند که ایمان را در عمل و عقیده دارند.

در مقابل انقلابی ها، طیف قدرتمند سیاسیون هستند که معلوم نیست در دوران جنگ کجا بوده اند اما اکنون داعیه دار پشتیبانی از نظام اند. ایمان آنها در قاب عکس و در چشم دوربین خلاصه می شود. به نظر کارگردان، به این قشر نیز ــ مانند روحانیت حاشیه نشین "بادیگارد" ــ نمی توان امیدوار بود!

اما آخرین طیف، نخبگان علمی هستند. جوانانی که استعداد زیادی دارند و فقط باید به آنها گوشزد کرد که چه مسئولیت بزرگی بر دوششان است. باید آنها را بیدار کرد. آنها کسانی هستند که می توانند این کشور را به جلو هدایت کنند و تنها امید نظام هستند. نسل امروز اگرچه ایمان، اراده و قدرت نسل دیروز را ندارد اما هم آنها باید محافظ این انقلاب باشند. در این میان باید کسی فدا شود تا آنها بیدار شوند، و این فداکاری باید "حیدروار" باشد. 

"بادیگارد" حاتمی کیا سرشار از نماد و استعاره است و هر صحنه از آن پیامهای زیادی درخود دارد. این فیلم، با تمام ضعفها و قضاوتهای شاید نادرستش، به آینده امیدوار است؛ زیرا عاقبت، شجاعت و ایثار از نسل دیروز به نسل امروز منتقل خواهد شد.

بازی بازیگران نیز بسیار خوب است و پرویز پرستویی نیز یکی از بهترین بازیهایش را ارائه داده است. فیلمبرداری محمود کلاری به همراه موسیقی عالی کارن همایونفر لحظات نابی را روی پرده برای تماشاگر به ارمغان آوردند.

آخرین نکته اینکه: حاتمی کیا در فیلم هایش قصد دارد با برانگیختن احساسات مخاطبان، آنها را با خود هم عقیده کند. اما به نظر می رسد این کار او در"بادیگارد"، تنها باعث همدری مخاطب با او می شود نه همراهی. برای همراه شدن با یک عقیده، احساس به تنهایی کافی نیست؛ بلکه "انگیزه ای برخاسته از اندیشه" نیاز است.

http://fa.abna24.com/service/fajr-international-film-festival/archive/2016/02/14/698760/story.html