ادب زیارت

یکی از آداب زیارت آن است که انسان از نظر معرفت به خداوند و درک توحید بارگاه ائمه‌ای را که زیارت می‌نماید را بشناسد. دیگر این که در اذن دخول بداند که در محضر امامی است که حاضر و شاهد اعمال وی می‌باشد و آشکارا انسان را می‌بیند «یَرَونَ مَقَامِی و یَسمَعُونَ کَلامِی و یَرُدُّنَ سَلاَمِی» جایگاه مرا می بینند و سخن مرا می‌شنوند و سلام مرا جواب می‌دهند. (مصباح الکفعمی، ص 472) ولی انسان جواب آن‌ها را با این گوش دنیایی نمی شنود!

وقتی امام را زیارت می‌کنیم مراتبی دارد. آدمی هر چه به امام نزدیک شود مراتبی از ولایت امام و حقیقت امام هست که هنوز محجوب است و در زیارت باید به آن مراتب رسید. چنانچه موسی کلیم نیز در کوه طور از خدا خواست تا حقیقت ولایت نبی اکرم (ص) و علی (ع) را بدون حجاب ببیند. «رَبِّ اَرِنی اَنظُر اِلَیک» (اعراف،143) به او گفتند این کوه متلاشی می‌شود و تحمل ندارد در این دنیا نمی‌شود دید، باید به عالم آخرت بروید. آری، مراتبی از حقیقت امام (ع) در این دنیا اصلاً قابل زیارت نیست و آن منازلی هم که زیارت کردنش در این دنیا ممکن می‌باشد، منوط به این است که ما امام را حاضر و شاهد بدانیم. ولایتش را به خودمان محیط بدانیم. «وَنَحنُ اَقرَبُ اِلَیهِ مِنکُم وَلکِن لاتُبصِرُون» (واقعه، 85) از ما به ما، امام (ع) نزدیک تر است.

وقتی عبدالله بن ابان به امام رضا (ع) عرض کرد: «یابن رسول الله گروهی از دوستان شما از من خواسته اند که از شما تقاضا کنم برایشان دعا کنید.» حضرت فرمودند: «تو خیال می کنی ما برایشان دعا نمی کنیم؟ به خدا قسم هر روز اعمال آن ها به ما عرضه می شود.»(وسایل الشیعه، ج 16، ص 114) و ما برایتان دعا می‌کنیم و ناظر به شما و اعمالتان هستیم. «وَقُلِ اعمَلوُ افَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُم وَ رَسوُلُهُ وَ المُؤمِنُون» (توبه، 105) عمل کنید ولی بدانید هر کاری که می‌کنید خدا و رسولش و مؤمنون می‌بینند. سپس حضرت توضیح دادند که مؤمنون یعنی امیرالمؤمنین (ع).

چنانچه قرآن می‌فرماید: «وَکَذلِکَ جَعَلناکُم اُمَّهً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسوُلُ عَلَیکُم شَهیداً» ما شما را امت وسط قرار دادیم تا شما شاهد بر مردم باشید و پیامبر گرامی (ص) هم شاهد بر شما باشد. (بقره، 143) امت وسط معنایش این است که واسطه بین نبی اکرم (ص) و مردم هستند؛ لذا در روایات امت به ائمه (ع) تفسیر شده است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «شِیعَتَنَا یَأخُذُونَ بِحُجزَتِنَا وَ نَحنُ آخِذُونَ بِحُجزَهِ نَبِیَّنَا آخِذٌ بِحُجزَهِ اللَّهِ» پیامبر گرامی (ص) دست به دامان خدای متعال هستند و ما ائمه متمسک به دامان نبی اکرم (ص) و شیعیان ما متسمک به دامان ما هستند. (بحارالانوار، ج 27، ص 122)

شرط بهره مندی برای زیارت آن است که حرم را محضر امام دانست و اصل زیارت این است که امام حاضر و ناظر اعمال می‌باشد؛ چنانچه هنگام دعا نیز باخدا صحبت می‌کنیم و پروردگار را شاهد و ناظر می‌دانیم.

امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «لَم تَرَهُ العُیُونُ بِمُشاهَدَهِ الاَبصَارِ وَلَکِن رَاَتَهُ القُلُوبُ بِحَقائِقِ الِایَمان» خداوند متعال را با چشم سر نمی توانید ببینید ولی با حقیقت ایمان قابل مشاهده است. (بحارالانوار، ج 10، ص 117)

امام موسی (ع) به خداوند عرضه داشت: «خدایا! دوری تا با صدای بلند تو را صدا بزنم یا نزدیکی که با تو نجواکنم و در دل حرف بزنم، خداوند فرمود: «اَنَاجَلیِسُ» من ذکر توأم در مقام ذکر باش و توجه به من داشته باش، چون من همنشین ذاکرم. (الکافی، ج 2، ص 496)

راه موفقیت به حقیقت زیارت

وقتی می‌خواهید برای زیارت از خانه بیرون بروید بگویید «بِسمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ اِلَی اللَّهِ وَ اِلَی ابنِ رَسُولِ اللَّهِ حَسبِیَ اللَّهُ تَوَکَّلتُ عَلَی اللَّهِ» (بحارالانوار، ج 99، ص 44)

1- «بِسمِ اللَّهِ» یعنی هر کاری را با نام خدا شروع کنید.

2-  «وَاِلَی اللَّهِ» یعنی مقصد راه را باید الله دانست. 

3-  «وَ اِلَی ابنِ رَسُولِ اللَّهِ» یعنی اگر آدمی بخواهد به سمت خدا رود باید از مدخل امام رضا (ع) برود.

4- «حَسبِیَ اللَّهُ تَوَکَّلتُ عَلَی اللَّهِ» یعنی در این مسیر موانع شیطان زیاد است که نمی‌خواهد ما زائر واقعی شویم و باید به این نکات دقت کنیم.

 

تلخیص از کتاب مشکات، جلد دوم، انتشارات قدس رضوی 1391،  صفحه 401 تا 408

سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین میرباقری